Urządzenia sterowania ruchem kolejowym > Urządzenia elektryczne komputerowe

Najnowocześniejszym typem nastawni są nastawnie ze sterowaniem komputerowym. Sterowanie ruchem pociągów realizowane jest w takim przypadku poprzez specjalne oprogramowanie komputerowe, które pod względem sterowania wyróżnia trzy podstawowe poziomy:
- poziom operatorski (stanowisko operatorskie),
- poziom zależnościowy (komputery),
- poziom urządzeń nastawczych (elementy wykonawcze).

Sterowanie ruchem pociągów odbywa się za pośrednictwem klawiatury i myszki, a aktualny stan sytuacji ruchowej wizualizowany jest na ekranach komputerów w postaci wykresów i danych.

   
Ekrany komputerowe

  
Przykładowe stanowisko dyżurnych ruchu w LCS z urządzeniami komputerowymi MOR


Monitory EDR (Elektronicznego Dziennika Ruchu)


Monitory z obrazem z kamer przemysłowych do stwierdzania sygnałów końca pociągu

 
Stacjonarne radiotelefony łączności pociągowej (1) i komputerowy interfejs radiołączności (2)

W nastawniach komputerowych elementami wykonawczymi, czyli poziomem urządzeń nastawczych są pętle transmisyjne, koncentratory i sterowniki obiektowe.


Przykładowa szafa teletechniczna ze sterownikami

Zobacz opis posterunków ruchu - tutaj.

Poniżej przedstawiam opis działania nastawni z urządzeniami komputerowymi typu OSA-H2A na przykładzie posterunku odgałęźnego. W posterunku tym zastosowano tak zwaną nakładkę komputerową na wcześniej stosowany system pulpitu kostkowego. Elementem wykonawczym są tam nadal przekaźniki jednak sterowane poprzez komputer zależnościowy.

   
Stanowisko operatorskie dyżurnych ruchu

Stanowisko operatorskie wyposażone jest w monitory komputerowe (tu 2 monitory, gdyż rejon nastawczy jest mały). Na jednym ekranie wyświetlany jest schematyczny układ torów z wizualizacją sytuacji ruchowych. Drugi ekran przedstawia komunikaty dotyczące zdarzeń, poleceń i alarmów.

   
Monitor z wizualizacją układu torowego posterunku

   
Monitor komunikatów

Sterowanie ruchem pociągów odbywa się za pośrednictwem klawiatury lub myszki. W przypadku awarii układu komputerowego stanowisko operatorskie wyposażone jest w pulpit pomocniczy do sterowania ruchem kolejowym oparty o działanie pulpitu kostkowego.

   
Pulpit sterowniczy pomocniczy

Informacje o przebiegach pociągowych dyżurny ruchu zamieszcza na bieżąco w Dzienniku ruchu posterunku zapowiadawczego R146

   
Dziennik ruchu posterunku zapowiadawczego R146

Stanowisko operatorskie wyposażone jest w urządzenia radiołączności kolejowej oraz łączności telefonicznej.

   
Radiotelefony radiołączności 

   
Centralka telefoniczna i rozkład jazdy pociągów

Poniżej przykład nastawiania drogi przebiegu na przykładzie posterunku odgałęźnego, czyli posterunku niewyposażonego w semafory wyjazdowe.


Obraz na monitorze w stanie podstawowym
A, E - semafory wjazdowe dla kierunku przeciwnego do zasadniczego
B, D, F, G - semafory wjazdowe dla kierunku zasadniczego
To - tarcza ostrzegawcza
Sp - sygnalizator powtarzający
1, 2, 3... - rozjazdy
x - wskaźnik stanu blokady liniowej
grube linie - odcinki kontrolowane (obszar nastawczy)
cienkie linie - obszar niekontrolowany (odcinki szlakowe)

Poniższy schemat przedstawia wizualizację na ekranie monitora żądania przez sąsiedni posterunek dania pozwolenia na ustawienie kierunku PRZYJAZD oraz dania tego zezwolenia przez dyżurnego ruchu. W wyniku tego pociąg może zostać wypuszczony na szlak z sąsiedniego posterunku zapowiadawczego.


Żądanie ze strony sąsiedniego posterunku zapowiadawczego DANIA POZWOLENIA na ustawienie kierunku PRZYJAZD


Dyżurny ruchu ustawił kierunek PRZYJAZD - dał pozwolenie


Po otrzymaniu zgody na przyjazd sąsiedni posterunek wyprawia pociąg na szlak:


Na sąsiednim poserunku ustawiony został przebieg wyjazdowy - semafor wyjazdowy wskazuje sygnał zezwalający na jazdę.


Pociąg na szlaku - zbliża się do posterunku

Po wyprawieniu pociągu na szlak przez sąsiedni posterunek ruchu dyżurny ruchu zgłasza żądanie dania pozwolenia na ustawienie kierunku PRZYJAZD dla następnego posterunku (blok pozwolenia). Jeżeli następny posterunek da zgodę na przyjazd pociągu dyżurny ruchu może ustalić drogę przebiegu przez swój posterunek i zablokować blok początkowy.


Dyżurny ruchu żąda DANIA POZWOLENIA na ustawienie kierunku PRZYJAZD


Ustalony kierunek PRZYJAZD przez następny posterunek

Dyżurny ruchu przystępuje do ustalania drogi przebiegu pociągowego przez swój posterunek. Po wykonaniu wszystkich operacji na ekranie komputera wyświetla się droga przebiegu wraz z wizualizacją wskazań sygnalizatorów oraz zależnościami.


Utwierdzona droga przebiegu przez posterunek
a - semafor wjazdowy B wskazuje sygnał zezwalający, a tarcza ostrzegawcza potwierdza wskazanie semafora
b - droga przebiegu
c - potwierdzenie, że semafor wjazdowy dla kierunku przeciwnego do zasadniczego wskazuje sygnał "Stój"
d - załączona przeciwwtórność liniowa (Pwl)
e - zwrotnice 2, 4 i 7ustawione w położenie, zabezpieczające przebieg z semafora B
Przeciwwtórność liniowa (Pwl) uniemożliwia wielokrotnego podania sygnału zezwalającego na jazdę, na semaforze wyjazdowym. Oznacza, że semafor B wskazuje sygnał zezwalający na jazdę i przebieg ten musi zostać zrealizowany. Gdy semafor B zostanie cofnięty na sygnał "Stój" przed przejazdem pociągu, nie ma możliwości ponownego podania sygnału zezwalającego na jazdę w ramach utwierdzonej drogi przebiegu (bez rozwiązania przebiegu).

Następny posterunek wyświetlił na swoim semaforze wjazdowym sygnał zezwalający na jazdę (pokazane przykładowo, gdyż może nastąpić to poźniej)

Następuje przejazd pociągu przez posterunek.


Przejazd pociągu przez posterunek
- zielony kolor linii - droga przebiegu
- czerwony kolor linii - odcinek zajęty
- semafor B przełącza się na sygnał "stój" po minięciu go czołem pociągu
- wskaźnik blokady liniowej wskazuje wjazd pociągu na szlak


   
Przebieg utwierdzony (kolor zielony)

   
Wjazd pociągu - kolor czerwony

   
Wjeżdżający elektrowóz z odgałęziania

Po przejeździe pociągu przez posterunek dyżurny ruchu blokuje blok końcowy, stwierdzający przybycie pociągu na posterunek ruchu.
Blok końcowy można zablokować po stwierdzeniu końca pociągu - czy są na ostatnim pojeździe skłądu są sygnały końca pociągu.
Dzięki temu posterunek ruchu z którego pociąg przyjechał jest poinformowany o dotarciu pociągu na posterunek, do którego był wysłany.


Zablokowany blok końcowy

Po przybyciu pociągu do następnego posterunku ten zwraca u siebie blok końcowy, a w "naszym" posterunku odblokowuje się blok początkowy - urządzenia wracają do stanu zasadniczego - podstawowego.


Urządzenia w stanie podstawowym



Szczegółowe informacje na temat obsługi urządzeń komputerowych stosowanych na polskiej sieci kolejowej zarządzanej przez PKP PLK SA znajdują się w instrukcji Ie-20 "Instrukcja obsługi komputerowych urządzeń sterowania ruchem kolejowym w PKP PLK SA" - zobacz instrukcję.