Prowadzenie ruchu pociągów i manewry > Wyprawianie pociągów ze stacji
Szczegółowe wytyczne dotyczące zasad prowadzenia ruchu kolejowego na sieci zarządzanej przez PKP Polskie Linie Kolejowe SA określa "Instrukcja o prowadzeniu ruchu pociagów - Ir-1" - zobacz instrukcję.
1) Rozkład jazdy pociągów
To plan zgodnie, z którym jest prowadzony ruch pociągów stałych na sieci kolejowej, czyli tych które kursują regularnie. Rozkład jazdy zwany sieciowym rozkładem jazdy pociągów zawiera informacje na temat dobowo uruchamianej liczby pociągów, ich rodzaju, relacji, czasów odjazdów, przyjazdów, przejazdów i postojów, informacje o zestawieniu składów (m.in. liczba wagonów, długość, masa).
Rozkład jazdy opracowywany jest przez spółkę PKP Polskie Linie Kolejowe SA na zlecenie przewoźników zgodnie z opracowanymi przez nich potrzebami przewozowymi uwzględniając ruch międzynarodowy. Spółki przewozowe podają ilość połączeń, które chcą uruchomić, a PKP PLK SA wpisuje je w siatkę połączeń.
Rozkład jazdy dotyczy zarówno stałych połączeń osobowych jak i połączeń towarowych.
Rozkład jazdy w związku ze zmiennym zapotrzebowaniem na przewozy opracowywany jest na określony czas. Dla pociągów pasażerskich krajowych i pociągów towarowych międzynarodowych rozkład zostaje ustalony na okres jednego rok natomiast rozkład dla pociągów pasażerskich międzynarodowych ustalany jest na okres dwóch lat. Po opublikowaniu w grudniu rozkładów jazdy możliwe jest wprowadzenie do nich poprawek lecz dopiero po upływie 3 miesięcy.
Rozkłady jazdy dzielą się na ogólnodostępne oraz służbowe. Te pierwsze przeznaczone są dla celów informacji pasażerskiej i dotyczą tylko ruchu pociągów osobowych. Rozkłady ogólnodostępne występują w postaci:
- wydruków / plansz zamieszczanych na stacjach i przystankach,
- wydań książkowych pod tytułem: "Sieciowy rozkład jazdy pociągów",
- ulotek informacyjnych o rozkładach dla danego rejonu / linii,
- internetowych wyszukiwarek połączeń
itp. 
Rozkład jazdy drukowany 
Plansza z rozkładem jazdy
Przyjęta jest zasada, że rozkłady drukowane dotyczące odjazdów mają tło żółte, a przyjazdów mają tło białe.
Kolorem czarnym oznaczane są pociągi osobowe, a kolorem czerwonym pociągi pośpieszne i ekspresowe (TLK, IC, EIP, EC) 
Przykładowa ulotka z rozkładem jazdy dla wybranej linii
Internetowa wyszukiwarka połączeń - www.portalpasazera.pl
Rozkłady służbowe przeznaczone są dla pracowników kolei i noszą nazwę służbowych rozkładów jazdy pociągów.
W ich skład wchodzą zeszyty służbowego rozkładu jazdy pociągów, wykresy ruchu pociągów oraz dodatki do służbowego rozkładu jazdy pociągów. 
Przykładowy służbowy rozkład jazdy pociągu dla maszynisty
2) Kolejność wyprawiania pociągów
Rozkłady jazdy ustalane są tak, by zachowana została kolejność pierwszeństwa przejazdu według rodzaju i kategorii pociągów.
Pierwszą zasadą jest, że pierwszeństwo mają pociągi pasażerskie nad towarowymi. Rozpatrując pociągi pasażerskie to kryterium pierwszeństwa jest prędkość jazdy w związku z czym wyodrębnia się w kolejności od najwyższego stopnia pierwszeństwa pociągi:
1. nadzwyczajne specjalnego znaczenia,
2. kwalifikowane (EC, IC, EIP, Ex),
3. pociągi pośpieszne,
4. pociągi osobowe i aglomeracyjne dowożące ludzi do pracy,
5. pociągi osobowe i dalekobieżne i pozostałe miejscowe
itd.
Oczywiście w sytuacjach nadzwyczajnych pierwszeństwo ponad wszystkimi z tych pociągów mają pociągi ratunkowe.
3) Przebiegi i blokada stacyjna
W sterowaniu ruchem kolejowym na obszarze posterunków ruchu bardzo ważną rolę odgrywają przebiegi.
Przebieg to przygotowana droga przejazdu z realizacją wszystkich wymaganych uzależnień wraz z podaniem sygnału zezwalającego na jazdę taboru.
Zobacz opisy:
Przebiegi - definicje, rodzaje, drogi przebiegów, nastawianie i zwalnianie, przebiegi sprzeczne itp.
Blokada stacyjna - zasady działania
4) Drużyny konduktorskie
Drużyna konduktorska wraz z drużyna trakcyjną (maszynista i pomocnik maszynisty) i innym personelem (np. gastronomicznym) wchodzi w skład załogi pokładowej pociągu.
Drużyna konduktorska składa się z kierownika pociągu i odpowiedniej liczby konduktorów. Ilość osób w drużynie dostosowuje się do potrzeb pracy techniczno - ruchowej i handlowo - przewozowej.
Jednoosobowa drużyna konduktorska w pociągach pasażerskich, w postaci kierownika pociągu, może być stosowana w pociągach spełniających wymogi określone w instrukcji: H21 "Instrukcja pracy drużyn konduktorskich". 
Dedykowana przestrzeń dla drużyny konduktorskiej w nowoczesnym zespole trakcyjnym
5) Zasady i sygnały dawane przy wyprawianiu pociągów ze stacji:
Żaden pociąg nie może wyjechać ze stacji, wjechać na stację ani przejechać przez stację lub inny posterunek następczy i posterunek osłonny bez zezwolenia dyżurnego ruchu.
Zezwoleniem na wyjazd pociągu jest podanie sygnału zezwalającego na jazdę (ew. sygnału zastępczego) na semaforze wyjazdowym, a w przypadku gdy nie ma możliwości podania któregoś z tych sygnałów, to zezwolenie na wyjazd pociągu jest realizowane przez wydanie drużynie pociągowej rozkazu pisemnego. 
Formularze rozkazów pisemnych "S" i "N".
Na wyszczególnionych w służbowym rozkładzie jazdy posterunkach ruchu podaniu sygnału zezwalającego na jazdę musi towarzyszyć podanie przez dyżurnego ruchu peronowego (gdy go nie ma to przez dyżurnego ruchu dysponującego) sygnału Rd1 "Nakaz jazdy". 
Sygnał Rd1 "Nakaz jazdy" (dzień / noc)
Sygnał ten podany musi być również na ustalonych posterunkach ruchu, podczas przejazdu pociągu po podaniu sygnału zezwalającego na jazdę na semaforze wyjazdowym i wjazdowym i na semaforze drogowskazowym - jeżeli jest jak również np w sytuacji gdy wyjazd odbywa się z toru, przy którym nie ma semafora wyjazdowego.
W przypadku doraźnego braku możliwości podania sygnału Rd1 "Nakaz jazdy", gdy jest on wymagany na stacji posiadającej semafory wyjazdowe, oczekujący na zezwolenie jazdy pociąg sygnał ten może być zastąpiony poleceniem dyżurnego ruchu dysponującego, wydanym kierownikowi pociągu lub maszyniście za pomocą urządzeń łączności w formie: "pociąg [nr] z toru [nr] - odjazd" lub ewentualnie za pośrednictwem rozkazu pisemnego, w którym skreślono wyrazy "sygnału nakaz jazdy".
Przy wjeździe pociągu na stację lub posterunek odgałęźny z semaforem wyjazdowym, zezwoleniem na wjazd jest podanie sygnału zezwalającego lub sygnału zastępczego na semaforze wjazdowym.
Sygnały podawane przez drużynę pociągową
Sygnały te zdefiniowane są w Instrukcji sygnalizacji Ie-1 (E1) - PKP PLK SA.
Po wyświetleniu na semaforze sygnału zezwalającego na jazdę i gdy nastąpi godzina odjazdu, kierownik pociągu (drużyna konduktorska) podaje sygnał Rp11 "Wsiadać".
Sygnał Rp11 "Wsiadać" (jeden długi dźwięk gwizdkiem)
Jeżeli wszyscy pasażerowie zajęli miejsca (nikt nie wsiada) konduktorzy podają sygnał Rp12 "Gotów do odjazdu" kolejno w kierunku kierownika pociągu. Sygnał ten potwierdza, że wszyscy wsiedli i pociąg jest gotowy do odjazdu. Sygnał Rp 12 „Gotów do odjazdu” stosuje się przed odjazdem pociągów z wieloosobową drużyną konduktorską. 
Sygnał Rp12 "Gotów do odjazdu" (dzień / noc)
Jeżeli kierownik pociągu znajduje się na początku składu pociągu sygnał Rp12 podawany jest przez konduktorów kolejno od końca do początku składu. Jeżeli kierownik pociągu znajduje się na końcu składu to kierunek podawania sygnału przez konduktorów jest odwrotny. Jeżeli natomiast znajduje się w środku składu to konduktorzy podają sygnał Rp12 od końców składu do środka, tak że kierownik pociągu otrzymuje go od dwóch sąsiednich konduktorów.
Po odpowiednim otrzymaniu sygnałów Rp12 kierownik pociągu podaje w kierunku maszynisty sygnał Rp14 "Odjazd pociągów pasażerskich", który oznacza że maszynista może bezpiecznie ruszyć pociągiem (nakaz jazdy). 
Sygnał Rp14 "Odjazd pociągów pasażerskich" + słowny komunikat "Odjazd" (dzień / noc)
Jeżeli kierownik pociągu znajduje się w środku lub na końcu składu pociągu, sygnał Rp14 podawany jest od niego kolejno przez konduktorów, tak że pierwszy konduktor licząc od czoła pociągu przekazuje sygnał Rp14 maszyniście.
W pociągach wyposażonych w sterowane przez kierownika pociągu urządzenia sygnałowe do dawania sygnału „Odjazd”, sygnał ten podaje się za pomocą tych urządzeń. 
Kierownik pociągu podaje sygnał Rp14 do maszynisty
Jeżeli pociąg wyposażony jest w drzwi pasażerskie automatyczne sterowane przez maszynistę, co ma miejsce np. w zespołach trakcyjnych i wagonach silnikowych kierownik pociągu zamiast podawać maszyniście sygnał Rp14 "Odjazd pociągów pasażerskich", podaje sygnał Rp13 "Pociąg [nr] gotów do odjazdu" - słownie lub za pośrednictwem urządzeń łączności.
Przykładowo: "Pociąg 33124 gotowy do odjazdu" - często skracany przez kierowników pociągu do słów "33124 gotów". 
Sygnał Rp13 "Pociąg [nr] gotowy do odjazdu"
Maszynista, po otrzymaniu sygnału Rp13 podaje sygnał dźwiękowy ostrzegawczy i zamyka drzwi pasażerskie. W nowoczesnych pojazdach trakcyjnych sygnał dźwiękowy ostrzegawczy zamykania drzwi załącza się automatycznie po załączeniu zamykania drzwi.
Przyciski sterowania drzwiami na pulpicie maszynisty
Podsumowując sygnały drużyn pociągowych Rp11 i Rp12 dotyczą komunikacji między kierownikiem pociągu i konduktorami natomiast sygnały Rp13 i Rp14 służą do komunikacji między kierownikiem pociągu i maszynistą.
Oczywistym jest, że w przypadku jednoosobowej drużyny konduktorskiej sygnały Rp11 i Rp12 nie są podawane.
Według obowiązujących przepisów - TSI (Techniczne Specyfikacje Interoperacyjności) podczas otwierania drzwi musi rozbrzmiewać sygnał ostrzegawczy przynajmniej przez 3 sek. Podczas zamykania drzwi musi rozbrzmiewać sygnał ostrzegawczy 2 sekundy przed rozpoczęciem zamykania i aż do zamknięcia. Sygnałom dźwiękowym musi towarzyszyć sygnalizacja świetlana widoczna z wnętrza jak również od strony zewnętrznej zabudowana w taki sposób, by element świetlny nie był przysłonięty przez pasażerów. Minimalny prześwit drzwi po otwarciu nie może być mniejszy niż 800 mm, a drzwi dla wózków inwalidzkich minimum 1100 mm. Przyciski sterowania drzwiami przez pasażerów muszą znajdować się na wysokości od 80 cm do 120 cm od płaszczyzny peronów do jakich obsługi zaprojektowany jest pojazd i muszą kontrastować z powierzchnią na której są zamontowane. Drzwi pasażerskie muszą być wyposażone w szybę oraz w urządzenia kontrolujące i zabezpieczające przed przytrzaśnięciem. Zabudowa drzwi musi uniemożliwiać jazdę na zewnątrz pojazdu - nie mogą być stosowane poręcze zewnętrzne. Drzwi muszą kontrastować względem kolorystyki nadwozia. Wszystkie drzwi pasażerskie muszą być wyposażone w urządzenia do ręcznego otwierania w trybie awaryjnym, które powinny być aktywne w zakresie prędkości 0-10 km/h.