Kolej zębata BKV Városmajor - Széchenyihegy w Budapeszcie

Opis wykonany w 2007 roku.

1) Ogólne informacje o trasie i opis taboru
Kolej zębata łącząca dolną stację Városmajor znajdując się nieopodal placu Moszkvater ze stacją górną na wzgórzu Széchenyiego uruchomiono w 1874 roku. Trasa liczy łącznie 10 stacji / przystanków.

 
Wagony kolejki na stacji dolnej

 
Wykaz stacji i przystanków

 
Trasa kolei

 
Rozkład jazdy

 
Wagony kolejki na stacji końcowej

 
Budynek stacji końcowej

Właścicielem kolejki jest Budapesztańskie Przedsiębiorstwo Transportowe BKV z.r.t. Pod tą firmę podlega całość komunikacji miejskiej i podmiejskiej Budapesztu (metro, kolej, tramwaje, trolejbusy, kolej podmiejska, kolej-linowo terenowa i omawiana kolej zębata).

 
Automat biletowy BKV na peronie

Przy dolnej stacji kolejki Városmajor znajdują się również tory postojowe i hale naprawcze do codziennej obsługi i utrzymania taboru.

 
Jedna z hal naprawczych taboru

 
Składy na torze postojowym

Na trasie kolei zębatej eksploatowane są dwuwagonowe składy. Jeden z wagonów jest wagonem silnikowym, a drugi to wagon doczepny. Obydwa pojazdy wyposażone są w kabiny sterownicze maszynistów, gdyż kolejka porusza się dwukierunkowo bez zawracania na pętlach.
Eksploatowane obecnie tabor pochodzi z lat siedemdziesiątych XX wieku i produkowany był przez austriackie zakłady SGP Simmering-Graz-Pauker A.G. oraz BBC Brown-Boveri Werke

 
Tabliczka producenta SGP

 
Tabliczka producenta BBC

Wagony kolejki wsparte są na dwóch dwuosiowych wózkach z podwójnym stopniem usprężynowania. Wózki w wagonach silnikowych wyposażone są w zespoły napędowe w postaci szeregowych silników trakcyjnych, przekładni napędowych oraz kół zębatych. Napędowe koła zębate zainstalowane są na jednej osi z kołami jezdnymi dzięki czemu obroty osi napędzają jednocześnie koła jezdne oraz koła zębate - nie ma możliwości zaistnienia poślizgu zestawów kołowych gdyż tempo jazdy narzucane jest przez zębatkę międzyszynową.

 
Wózek napędowy (opis na powiększeniu)

 
Oryginalny zestaw kołowy toczny (koło zębate i bębny hamulców pasowych)

Kolej zasilana typowo z napowietrznej sieci jezdnej napięciem znamionowym 1500 V prądu stałego. Sieć powrotną stanowią szyny. Energia elektryczna pobierana jest z sieci trakcyjnej za pośrednictwem jednoramiennego odbieraka prądu marki SIEMENS. Na dachu wagonu silnikowego oprócz odbieraka zainstalowany jest zespół oporników rozruchowych (rozruch oporowy). Maszynista przeprowadza rozruch za pośrednictwem obrotowego nastawnika jazdy.

 
Odbierak prądu SIEMENS

 
Zbliżenie na oporniki rozruchowe

 
Oporniki rozruchowe na dachu

 
Pulpit sterowniczy w kabinie

Wagony doczepne kolei to zwykłe wagony toczne niewyposażone w zespoły napędowe. Połączenie międzywagonowe realizują sprzęgi samoczynne.

 
Sprzęg międzywagonowy

Omawiane pojazdy poruszają się po torze normalnym 1435 mm. Posiadają przestronne wnętrze z szerokimi, odskoczno-przesuwnymi drzwiami wejściowymi. Podyktowane jest to faktem, że z kolejki często korzystają rowerzyści, rodzice z dziećmi na wózkach, turyści, itp.
Wysokości peronów na wszystkich stacjach są zrównane z poziomem podłogi w wagoniakch co dodatkowo ułatwia wymianę pasażerów.

 
Wnętrze wagonu

 
Przedsionek

Każdy skład wyposażony jest w system automatycznego zapowiadania kolejnych stacji / przystanków. Komunikaty podawane są głosowo. W momencie ruszania głos spikera informuje o następnej stacji i możliwościach przesiadki. W momencie zatrzymania słychać aktualną nazwę stacji.

2) Infrastruktura - nawierzchnia torowa, sieć trakcyjna i sygnalizacja
W omawianej kolei zębatej powstałej ponad 100 lat temu wykorzystano system szyn zębatych (zazębienie pionowe) opracowany przez niemieckiego inżyniera, konstruktora i budowniczego kolei Emila Struba. Jest to najprostszy typ szyn zębatych. Zęby mają w przekroju poprzecznym kształt odwróconego klina i spoczywają na typowej szyjce i stopce.

 
Zęby szyny zębatej

Szyna zębata przebiega środkiem torowiska pomiędzy szynami jezdnymi i mocowana jest do podkładów drewnianych za pośrednictwem typowych przytwierdzeń śrubowych typu "K".
Na całość szyny zębatej składają się 4,5 metrowe odcinki łączone ze sobą za pośrednictwem łubków.

 
Szyna zębata w osi toru

 
Przytwierdzenie szyny zębatej do podkładu (opis na powiększeniu)

 
Łączenie odcinków szyn zębatych (opis na powiększeniu)

 
Szyna zębata w jezdni - przejazd drogowy

Jeżeli chodzi o szyny jezdne to w budapesztańskiej kolejce przytwierdzane są one do podkładów również za pośrednictwem przytwierdzeń typu "K" lub bezpośrednio dyblami.

 
Przytwierdzenie szyny jezdnej - typ "K" (opis na powiększeniu)

 
Przytwierdzenie szyny jezdnej - dybel (opis na powiększeniu)

Zobacz opis rozjazdów kolejowych - tutaj.

Trasa omawianej kolei jest na większości trasy jednotorowa jednak przy większości stacji występują mijanki torowe, tak że na linie może być wypuszczanych więcej składów.

 
Skład oczekuje aż drugi wjedzie

 
Przystanek na odcinku jednotorowym

W związku z mijankami konieczne było zastosowanie rozjazdów. I tu sprawa jest nieco bardziej skomplikowana, gdyż typowe rozjazdy kolejowe spełniałyby swoją rolę jedynie na zmianę kierunku jazdy zestawów kołowych - ale co z szynami zębatymi, które nie mogą mieć przerw gdyż wagony nie miałyby napędu?
W związku z powyższą sytuacją zastosowano tu specjalne typy rozjazdów zapewniające prawidłową zmianę kierunku dla kół jezdnych nie zakłócając tym samym współpracy napędowych kół zębatych z szyną zębatą.
Konieczne okazało się wprowadzenie ruchomego podziału szyn łączących iglice z krzyżownicą. Powstały fragment rozjazdu połączony jest z przestawnymi fragmentami szyn zębatych rozchodzących się torów i poruszany poprzez osobny od iglicowego napęd zwrotnicowy.

 
Rozjazd torowy - widok ogólny (opis na powiększeniu)

 
Iglice (opis na powiększeniu)

 
Rozchodzące się szyny zębate (opis na powiększeniu)

 
Ruchome części szyn zębatych powiązane z szynami jezdnymi (opis na powiększeniu)

 
Typowe szyny skrzydełkowe i dziobownica

Więcej informacji na temat rozjazdów kolejowych można znaleźć tutaj.


Na całej trasie kolei rozwieszona jest sieć jezdna płaska (jeden przewód DJP) podwieszona do konstrukcji wsporczych elastycznie poprzez zastosowanie zawieszeń poprzecznych lub wysięgników słupów trakcyjnych z liną wieszającą.

 
Sieć płaska nad torem kolei

Trasa kolejki wyposażona jest w układ sygnalizacji świetlnej i wskaźników. Urządzeniami podającymi sygnały świetlne są głównie dwukomorowe semafory, wyświetlające sygnały czerwony i zielony lub czerwony i biały.

 
Semafor świetlny

 
Przykładowy wskaźnik

Pracę semaforów można porównać do stosowanej w Polsce samoczynnej blokady liniowej. Obrazy sygnałowe pojawiające się na semaforach uzależnione są od stanu zajętości odcinków torowych.

Na trasie kolei występują również skrzyżowania z drogami samochodowymi. Przed przejazdami zainstalowana jest samoczynna sygnalizacja przejazdowa informująca kierowców o zbliżaniu się pociągu. Maszynista jest natomiast informowany o poprawności działania sygnalizacji przejazdowej poprzez wyświetlenie odpowiedniego sygnału na sygnalizatorze usytuowanym przed przejazdem.

 
Przejazd kolejowo-drogowy

 
Sygnalizator przejazdowy

Zobacz opis kolei zębatych - tutaj.

3) Galeria zdjęć i filmów o taborze kolejki zębatej BKV